هویت

واژة هویت یا (Identity) ریشه در زبان لاتین دارد و از ( Identitas ) که از ( Idem) ریشه » مشابه و یکسان « یعنی می گیرد. این واژه در یک معنا به ویژگی یکتایی و فردیت، یعنی تفاوت های اساسی که یک شخص را از همة کسان دیگر به واسطة هویت خودش متمایز می کند، اشاره دارد و در معنای دیگر به ویژگی همسانی که در آن اشخاص می توانند به هم پیوسته باشند و یا از طریق گروه یا مقولات براساس صور مشترک برجسته ای، نظیر ویژگی های قومی و . به دیگران بپیوندند، دلالت دارد. 

هویت عبارت است از یک مفهوم سازمان یافته از خود که ارزشها، باورها و اهدافی که فرد بدان پایبند است، را در برمی گیرد. هویت به عنوان یک تئوری، یعنی اینکه هر فردی برای خود یک نظامی از ارزشها و اهداف و عقاید وضع کند و به آن پایبند باشد. هویت یک جنبه اساسی و درونی است که به کمک آن یک فرد با گذشته اش مرتبط شده و احساس تداوم و یکپارچگی در زندگی می کند. با توجه به نظریه ی روانی اجتماعی اریکسون، هویت به مثابه ی یک چارچوب مرجع -عمل می کند که فرد به منظور تفسیر تجارب شخصی و گفتگو درباره معنا، هدف و جهت گیری زندگی خود از آن استفاده می کند و کارکرد هویت را ایجاد هماهنگی میان تصور فرد از خودش به عنوان یک فرد بی نظیر و دارای ثبات و تصور دیگران خود را از طریق سازماندهی نگرش های فردی دیگران در قالب نگرش های سازمان » خویشتن « می داند. هر فرد هویت یا یافتة اجتماعی و یا گروهی شکل می دهد. به بیانی دیگر، تصویری که فرد از خود می سازد و احساسی که نسبت به خود پیدا می کند، بازتاب نگرشی است که دیگران از او دارند.

هویت هر شخصی وماً ذاتی آن شخص نیست، هویت نقشی نیست که از طرف جامعه به شخص تفویض شود. بلکه هویت فرایند معناسازی است که در طی زندگی روزمره و مکانیسم های آن ساخته می شود. هویت هرگز ثابت نیست، بلکه متطور و متحول یا دینامیک است (فرزانه یوسفی، نوشیروان خضری مقدم, 1395).

اینکه ما درباره خودمان چگونه می اندیشیم نه تنها بر انتخاب ها و رفتارهای ما اثر دارد، بلکه به عنوان نقطه مرجعی در خدمت درک ما از دیگران و تعامل ما با آن ها نیز است. اداراک های خویشتن ما می توانند برحسب تاکید آن ها بر خود شخص یا خود اجتماعی تغییر کنند که در نتیجه رفتار حاصله ماهیتاً درون گروهی یا بین گروهی می باشد. به عبارت دیگر اینکه مردم چگونه با ما رفتار می کنند و باور ما به اینکه در آینده با ما چگونه رفتار خواهند کرد، تلویحات مهمی برای چگونگی فکر کردن ما درباره خودمان دارد. ما دارای هویت های اجتماعی چندگانه هستیم که می توانند بسته به اینکه کدام هویت اجتماعی فعال سازی شود؛ تلویحات متفاوتی را برای رفتارهای ما داشته باشند. هویت اجتماعی در وسیعترین معنا، هر نوع رفتار یا نگرشی است که از طریق تجربه حال یا گذشته، از رفتار سایر مردم تأثیر پذیرفته باشد؛ یا اشاره به رفتاری است که به سوی سایر مردم جهتگیری شده باشد(خرمایی, 1385).

که باشم من؟ مرا از من خبر کن

چه معنی دارد «اندر خود سفر کن »

اگر کردی سؤال از من که من چیست

مرا از من خبر کن تا که من کیست

چو هست مطلق آمد در اشارت

به لفظ من کنند از وی عبارت

حقیقت کز تعین شد معین

تو او را در عبارت گفته ای من

من و تو عارض ذات وجودیم

مشبک های مشکات وجودیم

همه یک نوردان اشباح و ارواح

گه از آیینه پیدا گه زمصباح

تو گویی لفظ «من » در هر عبارت

به سوی روح می باشد اشارت

چو کردی پیشوای خود خرد را

نمی دانی ز جزو خویش خود را

زخط و همیی، های «هویت »

دو چشمی می شود در وقت رؤیت

یک از های «هویت » در گذشتن

دوم صحرای هستی در نوشتن

بحران هویت

بحران هویت واژه ای است که اریکسون آن را برای توصیف ناتوانی نوجوان در قبول نقشی که جامعه از او انتظار دارد به کار برده است. جدی ترین بحرانی که یک شخص با آن مواجه میشود، در خلال شکل گیری هویت رخ میدهد. این بحران، از آن رو جدی است که توفیق نیافتن در رویارویی با آن، پیامدهای بسیاری دارد. فرد در خلال مرحله شکل گیری هویت، احتمال دارد شدیدتر از هر زمان دیگر از نوعی سردرگمی و آشفتگی نقش ها یا همان چیزی که اریکسون گمگشتگی می نامد، رنج ببرد. این حالت، سبب میشود وی احساس کند منزوی، تهی، مضطرب و مردد شده است و نسبت به وفاداریهای خود ترجیحات غیر منطقی لحاظ میدهد.

بحران هویت هم میتواند فردی باشد و هم میتواند اجتماعی باشد. نظریه پردازان حوزه روانشناسی معمولاً به بحران هویت از منظر فرد توجه میکنند. اینکه چگونه یک فرد در تعارض با نقش هایی که به او واگذار میشود و توان پذیرش و اداره نقش را ندارند به بحران هویت کشیده میشود، را بررسی میکنند. لوسین پای نیز به بحث بحران هویت در اجتماع در جوامع در حال گذار توجه میکند. به نظر وی، آدمیان برای معنا بخشیدن به زندگی خویش به تبیین روابط خود با دیگران و با محیط طبیعی به چارچوب و قالبی ارزشی نیازمندند (جلال درخشه، رشید جعفر پور, 1388). 

انواع هویت

هویت فردی

فرد به این چند سؤال پاسخ دهد که:

این من یا خویشتن کیست؟

چه نسبتی میان من و جهان برون وجود دارد؟

میان تن و روان من چه رابطه ای است؟

هویت خانوادگی

هرچند ارائه تعریفی دقیق از هویت خانوادگی نسبتا دشوار است ولی در یک عبارت کوتاه می توان گفت که منظور از این نوع هویت، «تعیین نسبت میان جوان و خانواده اوست و این که چه پیوندهایی میان آنان وجود دارد؟»

هویت ملی

یعنی این که فرد بداند در کشور خود چه جایگاه و مسؤولیت مدنی دارد و چه خدمت شایسته ای می تواند برای کشور و ملت خود انجام دهد . وحدت بین تمامی افراد یک ملت، بهترین زمینه ساز بروز «هویت ملی » است . زیرا ارزش ها، افتخارات و ویژگی های برجسته یک ملت زمانی تبلور می یابد که وحدت کامل بین اقشار و آحاد آن جامعه تحقق یابد .

 هویت اجتماعی

هویت اجتماعی یعنی این که فرد نقش ها و وظایف اجتماعی خود را بشناسد و متقابلا انتظارات جامعه از خود را بداند . تحقق هویت اجتماعی در گرو تحقق تربیت جامع فرد است; یعنی شخص در همه ابعاد وجودی خود (فیزیکی، عاطفی، اجتماعی، ذهنی و اخلاقی)، دارای صفات و رفتارهای ارزشمندی باشد تا بتواند نقش خود را به طور مؤثر در جامعه ایفا کند .

هویت فرهنگی

هویت فرهنگی مهم ترین نوع هویت است . هم از لحاظ ساخت و محتوا و هم از لحاظ شرایط زمانی باید مورد توجه عمیق و جامع قرار گیرد; زیرا هویت فرهنگی به صورت جدی در تحقق سایر هویت ها نقش دارد . در واقع فرد به درستی باید فرهنگ خود را شناخته، درک کرده و وجوه امتیاز آن را نسبت به سایر فرهنگ ها بداند . همچنین قدردان آن باشد و در پرورش و اشاعه فرهنگ خود تلاش نماید .

هویت تمدنی

معرفت و آگاهی عمیق آدمی به تمدنی است که منسوب به آن می باشد . درک چنین هویتی به فرد این امکان را می دهد که احساس نماید در سرزمینی زندگی می کند که ریشه های فرهنگی آن تا اعماق تاریخ کشیده شده است و این احساس، تعلق و ارتباط به آن تمدن و در نتیجه شکل گیری «هویت تمدنی » می شود . احساس تعلق به یک تمدن به معنای وابستگی به تمامی مظاهر آن تمدن و از جمله مشاهیر، افتخارات، میراث ها و ارزش های آن می باشد .

منابع

جلال درخشه، رشید جعفر پور(1388)، مدیریت بحرانهای هویتی در ایران، فصلنامه خط اول

فرزانه یوسفی، نوشیروان خضری مقدم(1395)، هویت فردی و اجتماعی و عوامل موثر در بهسازی خود

فرهاد خرمایی(1385)، بررسی مدل علی ویژگی های شخصیتی، جهت گیری های انگیزشی و سبک های شناختی یادگیری

https://hawzah.net/fa/Magazine/View/114/4647/35255/%D9%87%D9%88%DB%8C%D8%AA